Een lexicon voor logistiek van gevaarlijke goederen / Klassen van gevaarlijke goederen

Op basis van de afvalstoffenlijstverordening (AVV) wordt voor de classificatie van afvalstoffen een afvalcode gebruikt. Het nummer bestaat uit drie cijferparen.

In verband met lithium-ionbatterijen als afval heeft LogBATT GmbH het recht om afval te vervoeren voor verwijdering in de zin van §54 KrWG Afvalstoffen – onder de afvalcodenummers 16 06 05 “andere batterijen en accu’s” (bijv. lithium-ionbatterijen) en 16 01 21 “gevaarlijk afval” batterijen.

Deze regeling staat ook bekend als de “Europese overeenkomst betreffende het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg”. De ADR (Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road) regelt het vervoer van gevaarlijke goederen. Hiertoe behoren onder andere de classificatie van gevaarlijke goederen, de etikettering of markering en documentatie van een transport van gevaarlijke goederen, de bouw- en testvoorschriften voor containers en het vervoer via verschillende transportroutes.

Bovendien regelt de ADR ook de eisen die aan de bij het transport betrokken personen worden gesteld. Zo wordt bijvoorbeeld voorgeschreven dat de chauffeur in veel gevallen in het bezit moet zijn van een ADR-certificaat (rijbewijs voor gevaarlijke stoffen).

De ADR is van toepassing in meer dan 50 landen. Momenteel (stand 2021) zijn dit: Albanië, Andorra, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, België, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Georgië, Griekenland, Ierland, IJsland, Italië, Kazachstan, Kroatië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Malta, Marokko, Noord-Macedonië, Montenegro, Nederland, Nigeria, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Moldavië, Roemenië, Russische Federatie, San Marino, Zweden, Zwitserland, Servië, Slowakije, Slovenië, Spanje, Tadzjikistan, Turkije, Tunesië, Tsjechië, Oekraïne, Hongarije, Oezbekistan, Verenigd Koninkrijk en Cyprus.

Een oplaadbare batterij wordt een accumulator genoemd. De accumulator (ook wel afgekort als accu) is gebaseerd op een elektrochemisch principe. Tijdens het opladen wordt elektrische energie omgezet in chemische energie en opgeslagen. Tijdens het ontladen wordt de energie op omkeerbare wijze onttrokken.

Een accumulator bestaat meestal uit meerdere secundaire cellen, d.w.z. oplaadbare opslagcellen. Hierbij worden de cellen in serie of parallel geschakeld. Dienovereenkomstig kunnen ook schakelvarianten worden gerealiseerd die bestaan uit een combinatie van parallel- en serieschakelingen. Zo kan de energie-inhoud van de gehele accumulator worden verhoogd. In tegenstelling tot secundaire cellen zijnprimaire cellen niet oplaadbaar.

Een accumulator wordt vaak ook wel een batterij genoemd. In de omgangstaal wordt de term batterij gebruikt voor het aanduiden van afzonderlijke of geschakelde primaire of secundaire cellen. Dit komt ook tot uiting in het Engels, waar een accumulator doorgaans ook als “(Rechargeable) Battery” wordt aangeduid.

Typische accu’s:

• Loodaccu
• Lithium-ion-accu
• Lithium-polymeer-accu

Bij batterijen vormt de anode de pluspool.

Bij lithium-ionbatterijen bestaat de anode meestal uit een dunne koperfolie. Op deze folie worden verschillende chemische samenstellingen aangebracht. Momenteel worden voornamelijk combinaties van nikkel-mangaan-kobalt (NMC), nikkel-aluminium-kobalt (NCA) en ijzerfosfaat (LFP) gebruikt. Steeds vaker worden ook zogenaamde blends gebruikt, bijvoorbeeld NCMA (nikkel-mangaan-kobalt-aluminium). De verschillende samenstellingen worden ook wel celchemieën genoemd en zijn bepalend voor de eigenschappen van de cel en dus ook van de hele batterij.

Het anodemateriaal is een van de centrale componenten van een batterij en bevindt zich aan de anodekant (negatieve elektrode). In lithium-ionbatterijen bestaat het anodemateriaal vaak uit grafiet. Het speelt een belangrijke rol bij de opslag en afgifte van elektrische energie tijdens het laden en ontladen van de batterij. De ontwikkeling van efficiënte anodematerialen is cruciaal voor de prestaties van batterijen.

Het Federaal Instituut voor Materiaalonderzoek en -testen (BAM) is een wetenschappelijk-technische federale overheidsinstantie die valt onder het werkterrein van het Federaal Ministerie van Economie en Klimaatbescherming. Het instituut test, onderzoekt en adviseert op het gebied van de bescherming van mens, milieu en materiële goederen.

Een batterijpaspoort is een document of een label dat informatie over een batterij bevat. Dit kan informatie zijn over het type batterij, de chemische componenten, recyclingmogelijkheden en andere relevante informatie. Het batterijpaspoort dient om transparantie te creëren over de levenscyclus van de batterij en om milieuvriendelijke verwijdering te vergemakkelijken.

BEV staat voor Battery Electric Vehicle. Deze term verwijst naar volledig elektrische voertuigen die hun energie uit een accu halen.

In de LogBATT SafetyBATTboxen L en XL worden onze LogCOVERs gebruikt als brandwerende dekens. De LogCOVER dient om de veiligheid bij een batterijbrand te verhogen en is verkrijgbaar in twee verschillende maten.
LogCOVER L [LxBxH]: 1600 x 1200 x 25 mm
LogCOVER XL pro [LxBxH]: 3000 x 2000 x 25 mm

Volgens ADR P911 en LP906 moet een verpakking voor kritieke defecte batterijen aan een extra test worden onderworpen. Deze test bestaat uit een echte brandtest. Hiervoor moet een lithium-ionbatterij volledig thermisch reageren in een kist. De brandtest bepaalt onder andere welke batterijen in de betreffende kist mogen worden vervoerd.

De LogBATT GmbH heeft toestemming van de autoriteiten om op basis van onze procedure zelfstandig brandtests uit te voeren en de resultaten zelfstandig te beoordelen.

De criteria om te slagen zijn:

• Oppervlaktetemperatuur <100 °C
• Geen splinters buiten het verzendstuk
• Geen vlammen buiten het verzendstuk
• Rookgasbeheer (indien van toepassing)
• Structurele integriteit

Kritieke grondstoffen zijn grondstoffen die onmisbaar zijn voor de productie van hightechproducten en sleuteltechnologieën, maar tegelijkertijd van groot economisch en strategisch belang zijn. In verband met batterijen kunnen bepaalde materialen zoals lithium, kobalt of zeldzame aardmetalen als kritieke grondstoffen worden beschouwd.

End-of-Life Management verwijst naar het volledige proces dat plaatsvindt bij producten of materialen na het einde van hun levensduur. In het geval van batterijen omvat dit de inzameling, recycling, herverwerking enveilige verwijdering van batterijen om de impact op het milieu te minimaliseren en waardevolle grondstoffen terug te winnen.

Een energieopslag is een technisch systeem voor de tijdelijke opslag van alle soorten energie. Dit kan bijvoorbeeld elektrische, thermische of ook mechanische energie zijn. In de energiesector worden dergelijke opslagsystemen doelgericht ingezet om zowel de leveringszekerheid als de stabiliteit van het elektriciteitsnet duurzaam te waarborgen.

Deze klasse omvat stoffen en voorwerpen die een explosie kunnen veroorzaken. Dit kunnen vaste, vloeibare, gelachtige of poedervormige stoffen zijn die een heftige reactie veroorzaken.

Hieronder vallen gassen en gasmengsels van een of meerdere stoffen. Ze kunnen ontvlambaar, giftig, brandbevorderend, bijtend of verstikkend zijn en worden daarom voorzien van verschillende beginletters. Voorbeelden zijn butaan, propaan en stikstof.

Tot gevaarlijke stoffen van klasse 3 behoren ontvlambare stoffen en voorwerpen die vanaf een bepaalde kerntemperatuur of vanaf een bepaald drukniveau een risico vormen. Bekende voorbeelden zijn benzine, ethanol en aceton.

Deze klasse omvat vaste stoffen die bij wrijving, botsingen, brand of andere ontstekingsbronnen kunnen ontbranden. Onder bepaalde omstandigheden kunnen ze gevaarlijke reacties veroorzaken. Voorbeelden van ontvlambare vaste stoffen zijn magnesium, aluminiumstof, fosfor en bepaalde metaalpoeders.

In gevarenklasse 5 bevinden zich ontvlambare stoffen, zoals aceton of ethylalcohol. Ze kunnen zuurstof afgeven of bevorderen en zo de verbranding van andere stoffen ondersteunen. Oxidatiemiddelen kunnen ontstekingen bevorderen en ernstige branden veroorzaken. Organische peroxiden zijn daarentegen onstabiele verbindingen die licht ontvlambaar en explosief kunnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn waterstofperoxide, ammoniumnitraat en kaliumpermanganaat.

Deze stoffen van klasse 6 kunnen bij inademing, inslikken, huid- of oogcontact schadelijk voor de gezondheid of dodelijk zijn. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen giftige stoffen, die acute of chronische gezondheidsschade kunnen veroorzaken, en besmettelijke stoffen, die mogelijk infecties kunnen veroorzaken.

Gevaarlijke stoffenklasse 7 omvat stoffen die ioniserende straling uitzenden en die gezondheidsrisico’s voor mens en milieu met zich meebrengen. Radioactieve stoffen kunnen verschillende soorten straling uitzenden, zoals alfa-, bèta- en gammastraling. Ze komen meestal voor in kerncentrales, medische toepassingen en onderzoeksinstellingen.

Bijtende stoffen vallen onder deze categorie. Ze kunnen bij contact levend weefsel en materialen vernietigen of verbranden en ernstige huid- en oogletsels veroorzaken. In sommige gevallen zijn ze zelfs levensbedreigend. Voorbeelden zijn zwavelzuur, natronloog, zoutzuur en bijtende schoonmaakmiddelen.

Gevaarlijke stoffenklasse 9 omvat verschillende gevaarlijke stoffen en voorwerpen, zoals lithiumbatterijen, die gevaarlijk kunnen zijn bij het vervoer van gevaarlijke stoffen. Hier worden alle stoffen samengevat die niet onder een van de andere acht onderverdelingen kunnen worden ingedeeld. Als gevolg van deze indeling moeten verpakkingen waarin lithiumbatterijen worden vervoerd, worden voorzien van een ADR-conforme markering.

Gele batterijen zijn lithium-ionbatterijen die worden vervoerd volgens bijzondere voorschrift 376. Hieronder vallen batterijen die beschadigd of defect zijn. Naast lekkende en uiterlijk beschadigde batterijen vallen hier ook batterijen onder die vóór het vervoer niet kunnen worden gediagnosticeerd. Voor gele batterijen moeten de verpakkingsinstructies P908 en LP904 in acht worden genomen.

Groene batterijen zijn nieuwe lithium-ionbatterijen of batterijen in de zin van bijzonder voorschrift 377. Hiertoe behoren lithium-ion- en lithium-metaalbatterijen die worden vervoerd om te worden verwijderd of gerecycled. Ze kunnen daarbij met of zonder andere batterijen worden verpakt. De verpakking van groene batterijen moet gebeuren volgens verpakkingsinstructie P909, subparagraaf 4.1.4.1.

De International Air Transport Association (IATA) is een samenwerkingsverband van luchtvaartmaatschappijen dat onder andere bindende normen voor het vervoer en de afhandeling van luchtvracht ontwikkelt. Het wereldwijde luchtvrachtverkeer wordt grotendeels volgens de IATA-voorschriften uitgevoerd. De IATA-normen hebben vooral betrekking op de harmonisatie van vrachtdocumenten, het gebruik van afkortingen en de harmonisatie van afhandelingsprocessen.

De IMDG-code is een internationale overeenkomst die de voorschriften voor gevaarlijke goederen in het zeevervoer regelt. De code bevat richtlijnen voor het verpakken, markeren en vervoeren van gevaarlijke goederen over zee.

Opslagcontainers zijn beschermingsartikelen die speciaal zijn ontworpen voor opslagruimtes. Door hun formaat en functionele eigenschappen zijn ze meer gericht op stationair gebruik met maximale veiligheid en onderscheiden ze zich daarmee van transportcontainers. Moderne opslagcontainers, bijvoorbeeld uit ons LogBATT-assortiment, worden gekenmerkt door een modulaire opbouw, die kan worden aangevuld met scheidingswanden of roosters.

Onze producten omvatten opslagcontainers voor batterijen, cellen en modules, die naast opslag ook kunnen worden gebruikt als evacuatie- en opslagcontainers. De roestvrijstalen containers kunnen gemakkelijk door één persoon worden bediend en vereisen geen bluswater, omdat in geval van nood brand en projectielen in de box blijven. De stapelbare boxen zijn daarmee ideale noodcontainers. Bluswater in de zin van de bluswaterretentieverordening hoeft niet te worden opgevangen, omdat dit ook niet ontstaat. Bovendien zijn al onze rampen- en quarantainecontainers met succes getest in een echte brandtest met maximaal 232 kWh. De containers zijn roestvrij, weerbestendig en kunnen zonder problemen buiten worden gebruikt. Een efficiënt gasbeheersysteem, gebaseerd op onze transportboxen, zorgt ervoor dat het grootste deel van de gassen adequaat wordt gefilterd.

LFP-batterijen (lithium-ijzerfosfaat) bevatten geen kritieke grondstoffen zoals kobalt en nikkel. Ze bieden een verbeterde thermische stabiliteit en een langere levensduur. Typische toepassingsgebieden zijn stationaire energieopslag, elektrische bussen en in toenemende mate ook elektrische personenauto’s, waarbij veiligheid en duurzaamheid voorop staan. LFP-batterijen winnen vanwege hun specifieke voordelen voortdurend aan belang.

Lithiumbatterijen zijn niet-oplaadbare batterijen met een eenvoudige celchemie: de chemische reactie verloopt slechts in één richting en eindigt met volledige ontlading. Aangezien er geen laadcyclus is voorzien, is de opbouw van deze batterijen technisch minder complex – bijvoorbeeld zonder beveiligingsschakelingen of temperatuurbeheer. Lithiumbatterijen worden voornamelijk gebruikt in apparaten met een laag energieverbruik en een lange gebruiksduur. In tegenstelling tot lithium-ionbatterijen zijn ze niet geschikt voor continu gebruik.

Lithium-ionbatterijen zijn oplaadbare energieopslagmedia die vooral worden gebruikt in elektromobiliteit, consumentenelektronica en stationaire energiesystemen. Ze zijn gebaseerd op een omkeerbare celchemie: tijdens het laden en ontladen migreren lithium-ionen tussen de anode en de kathode, waardoor meervoudig gebruik mogelijk is. Lithium-ionbatterijen worden gekenmerkt door een hoge energiedichtheid, een lange levensduur en een hoog rendement. In tegenstelling tot lithiumbatterijen zijn ze speciaal ontworpen voor toepassingen met een hoog energieverbruik en cyclisch laadgedrag.

Afvalverwijderingsbewijzen zijn nodig wanneer afvalproducenten gevaarlijk afval verwijderen. Afvalverwijderingsbewijzen bewijzen dat de beoogde verwijderingsmethoden toegestaan zijn. Pas nadat dit afvalverwijderingsbewijs door de autoriteit van de afvalverwerker is bevestigd, mag het afval op deze manier, d.w.z. naar de daarin vastgelegde afvalverwerker, worden verwijderd. Elk bewijs draagt een uniek nationaal nummer.

Er zijn in principe twee soorten afvalverwijderingsbewijzen: Afvalproducenten met kleinere afvalhoeveelheden van minder dan 20 ton per jaar per afvalcode en per adres kunnen zich wenden tot een vervoerder die in het bezit is van een collectief afvalverwijderingsbewijs en daarmee al de toegestane afvalverwijderingsroute heeft vastgesteld. Voor de producent volstaat dan als documentatie een door de vervoerder (= collectieve afvalverwerker) afgegeven overnamebewijs. Bij afvalhoeveelheden van meer dan 20 ton gevaarlijk afval per afvalcode en per jaar en per adres is daarentegen een door de afvalproducent aangevraagd individueel afvalbewijs verplicht. De afvalproducent moet bovendien – in tegenstelling tot bij het collectieve afvalverwijderingsbewijs – deelnemen aan de elektronische afvalverwijderingsprocedure (eANV).

NMC-batterijen (nikkel-mangaan-kobalt) behoren tot de familie van lithium-ion-accu’s en onderscheiden zich door hun hoge energiedichtheid. Deze eigenschap maakt ze bijzonder aantrekkelijk voor toepassingen waarbij een maximaal bereik in een beperkte ruimte vereist is. Elektrische voertuigen van de eerste generatie maken vaak gebruik van deze technologie, evenals krachtige stationaire energieopslagsystemen.

Bij de kennisgevingsprocedure moet afval vóór aanvang van het afvaltransport en voor elk afvaltransport vooraf worden gecontroleerd. De exporteur moet de geplande overbrenging van afvalstoffen aanvragen bij de bevoegde autoriteit in zijn land van herkomst door middel van een kennisgevingsformulier, een begeleidingsformulier en andere vereiste documenten. Grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen is alleen toegestaan als de bevoegde autoriteiten op de plaats van verzending (exporterende staat) en op de plaats van bestemming (importerende staat) vooraf schriftelijk toestemming hebben gegeven. De autoriteiten die bevoegd zijn voor de doorvoer (doorvoerlanden) moeten ten minste stilzwijgend toestemming hebben gegeven. De toestemmingen van alle autoriteiten moeten gezamenlijk worden ingediend en zijn één jaar geldig. Voor verwerkingsinstallaties met voorafgaande toestemming kan deze termijn worden verlengd tot drie jaar.

P911 en LP906 zijn speciale voorschriften voor het vervoer van lithium-ionbatterijen volgens ADR 2019. P911 beschrijft de vereisten voor het worstcasescenario om beschadigde batterijen te beveiligen. LP906 daarentegen legt hoge normen vast voor het vervoer van batterijen, met name voor kritiek defecte lithium-ionbatterijen.

Een fotovoltaïsche opslag is een stroomopslag die speciaal is ontwikkeld voor de efficiënte tussentijdse opslag van zonne-energie uit een fotovoltaïsche installatie. Deze zorgt ervoor dat de zelf opgewekte stroom ook buiten de zonnige uren kan worden gebruikt. Dit is vooral zinvol voor huishoudens waar overdag relatief weinig stroom wordt verbruikt.

RID is een regelgeving voor het internationale vervoer van gevaarlijke goederen per spoor. Net als ADR regelt RID het vervoer van gevaarlijke goederen per spoor en bevat het specifieke veiligheidsvoorschriften.

De terugnameplicht verwijst naar de wettelijke verplichting van fabrikanten om bepaalde producten na gebruik terug te nemen. Fabrikanten zijn verantwoordelijk voor het inzamelen en verwijderen van batterijen om de impact op het milieu te minimaliseren en een correcte verwijdering te garanderen.

Secundaire grondstoffen zijn materialen die uit reeds gebruikte producten of afval worden teruggewonnen. In de context van batterijen verwijst dit naar het terugwinnen van materialen uit oude of afgedankte batterijen om ze te gebruiken voor de productie van nieuwe batterijen of andere producten. Het terugwinnen van secundaire grondstoffen uit batterijen draagt bij aan het behoud van hulpbronnen en de circulaire economie.

Enkele voorbeelden van secundaire grondstoffen die uit dit proces kunnen worden gewonnen, zijn:

• Lithium: Lithium is een belangrijk bestanddeel van veel batterijen, met name lithium-ionbatterijen. Door het recyclen van batterijen kunnen lithiumverbindingen worden teruggewonnen en opnieuw worden gebruikt voor de productie van batterijen.
• Kobalt: Kobalt wordt gebruikt in sommige soorten batterijen, met name in lithium-ionbatterijen. Door recycling kunnen kobaltverbindingen uit oude batterijen worden teruggewonnen om de behoefte aan nieuw gewonnen kobalt te verminderen.
• Nikkel: Nikkel is een ander metaal dat in verschillende soorten batterijen voorkomt, waaronder nikkel-cadmium-batterijen en nikkel-metaalhydride-batterijen. Door recycling kunnen nikkelhoudende verbindingen worden teruggewonnen.
• Koper: Koper wordt vaak gebruikt als geleidermateriaal in batterijen voor elektrische voertuigen en andere soorten batterijen. Door batterijen te recyclen kan koper worden teruggewonnen voor hergebruik.
• Aluminium: Aluminium wordt in sommige soorten batterijen gebruikt als anodemateriaal. Door batterijen te recyclen kunnen aluminiumverbindingen worden teruggewonnen.
• Grafiet: Grafiet wordt vaak gebruikt in de anodes van lithium-ionbatterijen. Door recycling kunnen grafietverbindingen uit oude batterijen worden teruggewonnen en hergebruikt.

Een zonnebatterij slaat de overtollige elektrische energie op die met een fotovoltaïsche installatie wordt opgewekt. Zo kan de zelf opgewekte zonne-energie op een later tijdstip worden gebruikt, bijvoorbeeld bij slecht weer of na zonsondergang, wanneer de installatie minder zonne-energie opwekt dan nodig is.

De term opslagbatterij wordt gebruikt als synoniem voor ‘batterijopslag’ en beschrijft een systeem dat elektrische energie opslaat en deze indien nodig weer beschikbaar stelt. Typische toepassingsgebieden zijn toepassingen waarbij opgeslagen stroom gericht moet worden gebruikt, bijvoorbeeld voor het optimaliseren van het eigen verbruik of voor het overbruggen van piekbelastingen.

Een stroomopslag is speciaal ontworpen voor het betrouwbaar opslaan van elektrische energie. In tegenstelling tot het meer algemene begrip energieopslag ligt bij deze variant de focus uitsluitend op het efficiënt opslaan van stroom. Stroomopslag wordt onder andere in combinatie met hernieuwbare energieën gebruikt om opgewekte stroom met vertraging bruikbaar en flexibel beschikbaar te maken.

Er is sprake van thermische propagatie of een batterijbrand wanneer de oververhitting van cellen overslaat naar aangrenzende cellen en er een soort kettingreactie ontstaat. Hierbij komen aanzienlijke hoeveelheden energie tegelijk vrij. Dit is een van de grootste veiligheidsrisico’s van lithium-ionbatterijen. Thermische propagatie van batterijen is vooral voor elektrische voertuigen een belangrijk aspect. Batterijbranden vormen een aanzienlijk gevaar voor mens en milieu.

Transportcontainers van LogBATT zijn brandveiligheids- en veiligheidsartikelen waarin gevaarlijke stoffen van UN-klasse 9, zoals beschadigde tot ernstig defecte lithium-ionbatterijen, betrouwbaar kunnen worden vervoerd. De op echte brand geteste containers onderscheiden zich van opslagcontainers door een bijzonder robuuste constructie en een specifieke afstemming op het transport met vrachtwagens, bestelwagens, bouwvoertuigen en andere soorten voertuigen.

Alle door de autoriteiten goedgekeurde containers in ons assortiment zijn QSP-gecertificeerd en vereisen geen extra binnenverpakking. De roestvrijstalen containers zijn geschikt voor buitengebruik en onderhoudsvrij. Ze worden in verschillende formaten geproduceerd volgens de nieuwste voorschriften voor gevaarlijke stoffen en bieden bovendien een veilige plek voor accu’s van e-bikes en e-scooters, bouwmachines, huishoudelijke elektronica en andere elektrische apparaten in een afgestemde transportcontainer.

In het VdS-informatieblad 3103 staan aanbevelingen voor een zo veilig mogelijke opslag van lithium-ionbatterijen. Het informatieblad vindt u hier.

Momenteel (stand oktober 2025) zijn er in Duitsland geen wettelijke voorschriften voor de opslag van lithium-ionbatterijen. In tegenstelling tot de opslag is het transport over de weg wettelijk geregeld door de ADR.